هلیکوپتر یا بالگرد

مطالبی در مورد خلبان هلیکوپتر زن ایرانی و مطالبی درمورد هلیکوپتر.

بالگرد،^[۱] (به انگلیسی: Helicopter هِلی‌کاپتر)^[۲] (به فرانسوی: Hélicoptère هِلی‌کوپتِغ)،^[۳] یک هواگرد است که برخاستن و پیش‌رانش آن به‌وسیلهٔ دو یا چند پروانه افقی بزرگ صورت می‌گیرد. بالگردها در کلاس هواگردهای بالگردان جای دارند.

بالگرد نظامی شرکت بل هلیکوپتر در خدمت ارتش نروژ

بالگرد را در ردهٔ هواگردهای بال‌متحرک طبقه‌بندی کرده‌اند تا بتوان آن‌ها را از هواگردهای ثابت‌بال متمایز کرد. بالگرد در دنیای امروز از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین وسایل حمل و نقل به‌شمار می‌آید. این وسیله در سه محور می‌تواند حرکت کند. خلبان بالگرد باید از دو دست و دو پای خود برای خلبانی استفاده کند، که این کار نیاز به مهارت و قدرت تفکر بالا دارد.

سربازان گروه ویژهٔ هفتم هوابرد ارتش ایالات متحده آمریکا در حال تمرین با بالگرد بوئینگ سی‌اچ-۴۷ شنوک

ریشهٔ نام

همانند بسیاری از واژه‌های اروپایی، واژه هلیکوپتر نیز از زبان یونانی سرچشمه می‌گیرد. واژه هلیکوپتر کنونی، درواقع لهجهٔ انگلیسی از واژهٔ یونانی Helix-pteron است که واژهٔ هِلیکس به معنی «گَردان» و واژهٔ پِتِرون به معنی «بال» است.

تاریخچه

«جی هونگ» فیلسوف چینی

برگی از کتاب بائوپوزی از سال ۳۱۷ میلادی

بالگرد بامبویی (بامبوکاپتر) ژاپنی

بامبوکاپتر ژاپنی

کاربرد پروانه‌های گردان برای رسیدن شبیه‌سازی پرواز، از سده چهارم پیش از میلاد مسیح در چین آغاز شد. طرح اولیهٔ ساخت بالگرد را چینی‌ها برای ساخت اسباب‌بازی‌های فرزندانشان به کار بردند. اسباب‌بازی‌های کودکان با چوب بامبو که امروزه «بامبو کاپتر» نامیده می‌شوند برای سرگرم کردن کودکان به‌کار می‌رفتند.^[۴]^[۵] فیلسوف چینی «جی هانگ» در سال ۳۱۷ میلادی در کتاب خود که «بائوپوزی» نام دارد دربارهٔ بالگرد مطالبی نوشته‌است. او احتمال ساخت یک بالگرد در آینده را به زبان آورده و آن را فِئیچه به معنای «ماشین پرنده» نامیده و اینگونه نوشته‌است که:

چند نفر موفق شدند با استفاده از بخش درونی درخت کنار «ماشین پرنده» بسازند. آنها با استفاده از چرم ورزا چوب را به‌گونه‌ای محکم کردند که در حرکت باقی بماند.^[۶]

میخاییل لومونسف نیز بر پایهٔ این طرح چینی، مدلهایی ارائه کرد و در طول زمان این ایده‌ها بهتر و بهینه‌تر شدند.

نگاره ترسیمی از لئوناردو دا وینچی

پخش رسانه

میخاییل لومونسف و لئوناردو دا وینچی نیز از کسانی بودند که طرح‌هایی از بالگرد را ارائه دادند، ولی نتوانستند از حرکت بخش اصلی بدنه به دور خود جلوگیری کنند. مدل کوچکی از یک بالگرد، که «چاینیز تاپ» نام داشت، در سال ۱۷۸۳ وارد عرصه شد. ۱۳ سال بعد، «سر جورج کیلی» انواع آزمایشی این چاینیز تاپ‌ها را ساخت و بالگرد بخاری را طراحی کرد. در عرض صد سال بعد، طرح‌هایی که ساخته می‌شد همگی مشکل موتور داشتند. واژهٔ فرانسوی hélicoptère به لهجه فرانسوی هیلی‌کوپتِق اولین بار در سال ۱۸۶۱ توسط یک دانشمند فرانسوی ــ که اولین مدل کوچک با موتور بخار را ساخت ــ مورد استفاده قرار گرفت. همچنین اولین مدل موتور الکتریکی را توماس ادیسون اختراع کرد. اولین پرواز موفقیت‌آمیز نیز در سال ۱۹۰۷ در فرانسه، البته توسط یک ماکت کوچک، انجام شد که در این پرواز، بالگردِ مدل به‌مدت ۲۰ ثانیه در ارتفاع ۳۰ سانتیمتری سطح زمین معلق ماند.

در دهه ۱۹۲۰ میلادی خوآن دلا سییروا پیشگام اسپانیایی در صنعت بادبادک پروانه‌دار و هواچرخ، طرح‌های بسیار نوآورانه‌ای با به‌کارگیری پروانهٔ «تمام لولایی» ارائه داد که الهام‌بخش بالگردهای بسیار زیادی ازجمله بالگردهای امروزی شد. هفت سال بعد از ساخته شدن اولین بالگردی که می‌توانست پرواز کند، دو افسر نیروی هوایی مجارستانی بالگردی ساختند که اتفاقاً پروازهای متعددی در ارتفاعات بالا انجام داد، ولی هرگز اجازهٔ پرواز آزاد نداشتند. بالگردهای ساخته‌شده انتظارات را برآورده نمی‌کرد، تا اینکه در سال ۱۹۳۶ شرکت آلمانی «فوک ولف» بالگردی ساخت که سرعت آن ۷۰ مایل بر ساعت و تا ارتفاع ۱۱ هزار پایی بود.

سمیرا شبانی اولین خلبان هلیکوپتر یا بالگرد در کشور عزیزمان یعنی ایران.

بسیاری از مردم فکر می‌کنند پرواز با هلیکوپتر باید آسان‌تر از هواپیما باشد، ولی سمیرا شبانی، اولین زن خلبان هلیکوپتر ایران می‌گوید دقیقا برعکس است. خلبانی اصولا شغل سختی است، پریدن با هواپیما دشوار است، پریدن با هلیکوپتر دشوارتر.

چه شد که وارد رشته هوا فضا شدید؟ علاقه به این رشته از‌جای خاصی نشات می‌گیرد؟

سال 65 در شهرکرد به دنیا آمدم، اما بزرگ شده اهوازم. فرزند آخر خانواده هستم و تفاوت سنی زیادی با برادران و خواهرانم دارم. سال 84 بود که وارد دانشگاه شدم و رشته هوانوردی -تامین و نگهداری هوافضا-را انتخاب کردم. از همان بچگی عاشق خلبانی بودم و البته به ستاره‌شناسی هم علاقه زیادی داشتم. پدرم علاقه زیادی به هواپیماهای جنگنده داشت. سه ساله بودم که جنگ تحمیلی به پایان رسید. من با همان سن کمم با این نوع هواپیماها آشنا بودم، اما می‌توانم بگویم پدرم اصلی‌ترین مشوق من بود و دوست داشت من خلبان جنگنده شوم. ما در اهواز زندگی می‌کردیم و من برای تحصیل در این رشته باید به تهران می‌آمدم. جدایی از خانواده هم برای من و هم برای آنها سخت بود، اما من کاملا مصمم بودم که دنبال آرزوی خودم و علاقه پدرم بروم. خلبان هواپیما بودن خیلی جذاب است اما خلبانی هلیکوپتر چیز دیگری است.

یعنی اول خلبان هواپیما شدید؟

اوایل چون برای خلبانی هلیکوپتر خانم‌ها را نمی‌پذیرفتند، هر بار یک شرط جدید می‌گذاشتند. یکی از شروط این بود کسی که می‌خواهد با هلیکوپتر پرواز کند باید حتما مدرک خلبانی هواپیما را داشته باشد. به همین دلیل یک دوره دو ساله خلبان هواپیما بودم. بعد از اتمام دوره حدود دو‌سال بود که دائما با مسؤولان مربوط به آموزش هلیکوپتری مکاتبه داشتم و می‌توانم بگویم روزی نبود که من از فرستادن درخواست دست کشیده باشم تا این‌که اردیبهشت 97 برای شروع آموزش با من تماس گرفتند و کلاس‌های زمینی‌مان تشکیل شد. یک گروه هفت نفره بودیم که شش‌ نفر مرد و من تنها زن گروه بودم. از اطرافیان می‌شنیدم که پرواز با هلیکوپتر سخت‌تر از هواپیماست، اما باورش برایم سخت بود که پرواز دادن هواپیما با آن جثه بزرگ از هلیکوپتر آسان‌تر باشد. تا این‌که خودم برای اولین بار پرواز تک نفره هلیکوپتر را تجربه کردم. یکی از بهترین تجربه‌ها بود که همراه شد با بهترین اتفاق زندگی‌ام. وقتی ساعت ۱۷ موفق به پرواز تک‌نفره یا به اصطلاح سولو شدم، پسرم را باردار بودم و خودم از این اتفاق ‌خبر نداشتم.

پریدن با پرهای فلزی چه حسی دارد؟

اولین پرواز با هلیکوپتر تجربه عجیبی بود. در اوج پروازم بسیار خوشحال بودم و هیچ استرسی نداشتم. اولین پرواز سولویی غرور عجیبی به آدم می‌دهد و یک شوک بزرگ از نوع خوبش به آدم وارد می‌شود. به همین خاطر هم بعد از انجام اولین پرواز تک‌نفره روی سر خلبان آب سرد می‌ریزند تا متوجه‌تان کنند شما همان آدم قبل هستید و غرور برتان ندارد. خیلی‌ها از من می‌پرسند تا به حال به سقوط فکر کرده‌ام یا نه؟ و من می‌گویم نه! حتی یک‌بار! من برای رسیدن به خلبانی هلیکوپتر تلاش‌های فراوانی کرده‌ام و سختی‌های زیادی را پشت‌سرگذاشتم که حتی کوچک‌ترین‌شان قابل بازگو کردن هم نیست. دوست ندارم با فکر به سقوط تمام شیرینی رویایی که دیگر رویا نیست را از بین برده و تمام تلاشی که برای رسیدن به هدفم کرده‌ام را پیش خودم زیر سؤال ببرم.